سیاست گذاری راهبردی ایران در فضای منطقه ای جنوب غرب آسیا (21-2001)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، سیاستگذاری عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران

2 گروه علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 گروه حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ،ایران

چکیده

جنوب غرب آسیا به لحاظ ژئوپلیتیکی و راهبردی در زمره مناطق بحران‌ساز تلقی می شود. که در آن مناطق ژئوپلیتیک پیرامونی و کشورهای منطقه و حضور قدرت های بین‌المللی و همچنین روابط بین‌المللی نقش ویژه‌ای در کسب و تامین منافع امنیت ملی کشورها ایفا می کند. جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت ویژه ژئوپلیتیک، اقتصادی، تمدنی و استراتژیک همواره در معرض تهدیدهای گوناگون از سوی قدرت‌های بزرگ قرار داشته است. بحران‌های تکرارشونده یکی از عوامل اصلی تاثیرگذار بر سنجش سیاست راهبردی ایران در محیط منطقه‌ای می باشد.
پرسش اصلی مقاله آن است که «جهت‌گیری و نقش ملی ایران در سیاست گذاری راهبردی منطقه‌ای و در سال‌های 21-2001 چه بوده است؟» هدف اصلی پژوهش آن است که معضلات سیاسی، اجتماعی، منازعات، رقابت های ژئوپلتیکی و امنیتی شدن کنش بازیگران به‌ویژه نقش‌یابی بازیگران گریز از مرکز  مؤثر بر امنیت ملی در منطقه بررسی شود. فرضیه مقاله به این موضوع می پردازد که «نقش ملی سیاست گذاری راهبردی منطقه‌ای ایران در جنوب‌غرب آسیا مبتنی بر رهبری منطقه‌ای و جهت‌گیری ایران براساس سازوکارهای مبتنی بر مقاومت در تهدیدات و کنش متقابل شکل گرفته است.»
در تنظیم مقاله از رهیافت امنیت منطقه‌ای مقاومت براساس نظریه لوسیانی استفاده می شود. محور اصلی چنین رهیافتی مبتنی بر نشانه‌هایی از «تاب‌آوری و مبارزه‌جویی» در برابر تهدیدات بوده است. هر یک از مؤلفه‌های یاد شده را می توان به‌عنوان بخشی از سازوکارهای کنش تاکتیکی و سیاست گذاری راهبردی ایران در جنوب غرب آسیا دانست. روش پژوهش در این مقاله مبتنی بر پیوند «تحلیل داده‌ها» و «تحلیل محتوا» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran’s strategic policy making in the regional space of Southwest Asia (2001- 21)

نویسندگان [English]

  • Seyed Taghi Hashemi 1
  • Ibrahim Motaghi 2
  • Garine Keshishian Sergey 3
1 Ph.D. Candidate in Political Science, Public Policy at Islamic Azad University of Tehran
2 Tehran University, Political Science Department
3 Islamic Azad University, South Tehran Branch, Department of Law and Political Science, Tehran, Iran
چکیده [English]

Geopolitically and strategically, Southwest Asia is considered as one of the crisis-causing regions, in which the surrounding geopolitical regions and countries in the region and the presence of international powers as well as international relations play a special role in obtaining and securing the national security interests of countries. Due to its special geopolitical, economic, civilizational and strategic position, the Islamic Republic of Iran has always been exposed to various threats from the great powers.
Recurring crises are one of the main factors affecting the assessment of Iran’s strategic policy in the regional environment. The main question of the article is “what was Iran’s national direction and role in regional strategic policy-making in 2001-21?”. The main purpose of the research is to investigate the political and social conflicts, geopolitical competitions and movement of the actions of the actors toward security, especially the role of centrifugal actors affecting national security in the region. The hypothesis of the article addresses the issue that “the national role of Iran’s regional strategic policy-making in Southwest Asia based on regional leadership and Iran’s direction has been formed according to mechanisms based on resistance to threats and mutual action.” In the preparation of the article, the regional security approach of resistance based on Luciani’s theory is used. The main axis of such an approach has been based on signs of “resilience and struggle” against threats. Each of the mentioned components can be seen as a part of Mechanisms of Iran’s tactical action and strategic policy making mechanisms in Southwest Asia. The research method in organizing the article will be based on the link of “data analysis” and “content analysis”. Luciani used the theory of resilience for the politics of resistance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic policy making
  • Southwest Asia
  • threat geopolitics
  • fragile security
ـ آلیسون، گراهام (1364)، «شیوه‌های تصمیم‌گیری در سیاست خارجی»، ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
ـ اسنایدر، گریک (1384)، «امنیت و استراتژی معاصر»، ترجمه: حسین محمدی‌نجم، تهران انتشارات دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
ـ اندرسون، تیم (1396)، «جنگ کثیف در سوریه؛ واشنگتن تغییر رژیم و مقاومت»، ترجمه مهدی هدایتی شهیدانی، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.
ـ برزگر، کیهان (1393)، «سیاست منطقه‌ای ایران در بستر زمان»، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
ـ برزگر، کیهان (1394)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه»، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه.
ـ برزگر، کیهان و ساناز تابع‌افشار (1395)، «رئالیسم نئوکلاسیک و سیاست خارجی آمریکا»، رهیافت‌های سیاسی و بین‌الملل، سال هشتم، شماره یک، پاییز.
ـ دکمجیان، هرایر (1377)، «جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب»، ترجمه حمید احمدی، انتشارات کیهان.
- شولتز، درک، اریک ادرمن، مارتین ایندیک، رابرت کیگان و توماس رایت (1396)، «ایجاد موقعیت‌های قدرت در راهبرد امنیت ملی امریکا»، ترجمه اداره کل پژوهش، تهران: انتشارات خبرگزاری فارس.   
ـ‌ غرایاق زندی، داوود (1390)، «درآمدی بر سیاستگذاری امنیت ملی»، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- کوهن، سائول (1387)، «ژئوپلیتیک نظام جهانی»، ترجمة عباس کاردان، تهران: انتشارات ابرار معاصر.
- مصلی‌نژاد، عباس (1396)، «سیاست‌گذاری اقتصاد سیاسی نفت و تحریم­های بین‌المللی ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره سوم، تابستان 1394، صص 201-171.