تبیین مؤلفههای تأثیرگذار بر امنیت پایدار در مناطق شهریِ مرزی (مطالعة موردی: شهرستان خداآفرین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه شهرسازی،پدافند غیرعامل، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

در سال‌های اخیر، پایداریِ امنیتِ مناطق مرزی به مثابه واقعیت‌های پویا و چندکارکردی از سیستم سیاست بین‌المللی و ملی تبدیل شده ‌است. در این میان، امنیت پایدار و استراتژیک به منظور ارتقای کیفیت زندگی مرزنشینان و تحقق‌پذیری توسعه متوازن مرزی نقش انکارناپذیری دارد؛ بنابراین هدف تحقیق حاضر، تبیین راهبردهای امنیت پایدار در مناطق شهریِ مرزی با تمرکز بر شهرستان مرزی خداآفرین است. روش پژوهش حاضر تحلیلی ـ توصیفی و نوع تحقیق  به لحاظ ماهیت، کاربردی است. روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل کارشناسان، مسئولان و شهروندان مرزنشین شهرستان خداآفرین است. حجم نمونه آماری براساس جمعیت شهرستان و مطابق جدول «کرجسی و مورگان» برابر با «250» نفر تعیین شد. روش نمونه‌گیری به صورت سهمیه‌ای بوده که در داخل سهمیه از روش تصادفی ساده استفاده گردید. پردازش داده‌ها از طریق مدل معادلات ساختاری در نرم‌افزار SmartPls انجام شد. نتایج نشان می‌دهد که ضرایب مسیر  (براساس آماره t) در تمامی متغیرها معنادار بوده که بیشترین میزان معنی‌داری به ترتیب در متغیرهای جغرافیایی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیست محیطی، نهادی و نظامی با ضرایب 430/4، 580/3، 326/3، 360/2، 185/2، 045/2 می‌باشد. به‌طور کلی ادراک امنیت پایدار و راهبردهای آن در شهرستان خداآفرین به‌طور چشمگیری با مسئله «جغرافیا»، «اقتصاد» و «سیاست» گره خورده و با ویژگی‌های مقوله‌های مذکور منطبق است؛ چنان‌که ضریب اهمیت شاخص‌های جغرافیایی، اقتصادی و سیاسی به‌ترتیب، «461/0»، «368/0» و «364/0» محاسبه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Factors Affecting Sustainable Security in Border Urban Areas (Case Study: Khodaafrin City)

نویسندگان [English]

  • Rasoul Afsari 1
  • Akbar Hamidi 2
1 Assistant Professor, of Urban Planning, Supreme National Defense University of Tehran, Iran
2 Ph.D. Student of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

In recent years, the security stability of border areas has become a dynamic and multi-functional reality of the international and national policy system. In the meantime, stable and strategic security in order to improve the quality of life of border residents and the realization of balanced border development has an undeniable role; Therefore, the aim of this research is to explain sustainable security strategies in border urban areas with a focus on the border city of Khodaafrin. The present research method is descriptive analysis and the type of research is applied in nature. The data collection method is library and survey. The statistical population of the research includes experts, officials and border residents of Khodaafarin city. The size of the statistical sample based on the population of the city and according to the table of “Karjesi and Morgan” was determined equal to “250” people. The sampling method was in the form of a quota, and a simple random method was used within the quota. Data processing was done through structural equation model in SmartPls software. The results show that the path coefficients (based on t-statistics) were significant in all the variables, with the highest significance in geographical, social, political, economic, environmental, institutional and military variables with coefficients of 4.430, 3.580, 3/326, 2/360, 2/185, 2/045. In general, the perception of sustainable security and its strategies in Khodaafarin city is significantly tied to the issue of “geography”, “economy” and “politics” and coincides with the characteristics of the mentioned categories; As the coefficient of importance of geographical, economic and political indicators was calculated as “0.368”, “0.461” and “0.364”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • der Areas
  • Khodaafrin Border City
  • Structural Equation Model
  • Sustainable Security
1- ابراهیم‌زاده، عیسی، میرنجف موسوی و کاظمی‌راد، شمس‌الله (1391)، تحلیل فضایی نابرابری‌های منطقه‌ای میان مناطق مرزی و مرکزی ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره 8، شماره 1.
2- احمدی، حسن و دادجو، روزبه (1391)، توسعه پایدار مناطق مرزی؛ راهبرد اساسی حفظ امنیت مرزها، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش ها و رهیافت‌ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
3- بارانی پسیان، وحید، دلالت، مراد و صادق لو، سعید (1395)، مسائل مرزی ایران و آذربایجان و چالش ژئوپلیتیکی آن، فصلنامه علوم و فنون مرزی، سال هفتم، شمارۀ 2.
4- بیات، بهرام و محمد نجار، نفیسه (1395)، تأمین و رفاه اجتماعی و احساس امنیت، فصلنامه امنیت ملی، دوره 6، شماره 19.
5- بهرامیان، شفیع و بهرامیان، امید (1391)، بررسی رابطه بین همگرایی اقوام (ترک و کرد) و احساس امنیت پایدار و شناخت عوامل مؤثر بر تقویت همگرایی اقوام در استان آذربایجان غربی، دو فصلنامه پژوهش سیاست نظری، دوره جدید، شماره 11.
6- پوراحمد، احمد، حمیدی، اکبر و علیزاده، شاهین (1399)، تحلیل آمایشی شاخص‌های امنیت در مناطق مرزی (مطالعه موردی: منطقۀ مرزی رود ارس)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 10، شماره 3-1.
7- پولادی، حسن،کشاورزیان، محمدمهدی، خان محمدی، هادی،  اصلی پور، حسین (1395)، الگوسازی عوامل تأمین کننده امنیت پایدار مرزی؛ مطالعه موردی: مرزهای شرقی ایران، مطالعات راهبردی بسیج، دوره 19، شماره 72.
8- تموک، وحید (1397)، اولویت‌بندی نقش مؤلفه‌های دفاع مقدس در امنیت پایدار و آمایش مناطق مرزی استان آذربایجان غربی، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: میر نجف موسوی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه.
9- حمیدی، اکبر، اصانلو، علی و امینی، داود (1398)، بررسی و برنامه‌ریزی راهبردی امنیت پایدار در منطقه مرزی رود ارس، پژوهشنامه مطالعات مرزی، دوره 7، شماره 2.
10- خطابی، غلام حسین (1374)، مرزبانی، معاونت آموزش ناجا، تهران.
11-  دربانه آستانه، علیرضا (1393)، ارزیابی و تحلیل احساس امنیت روستاییان نواحی مرزی مطالعه موردی: استان ایلام، مجله برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دورۀ 4،شمارۀ 4.
12- ذوالفقاری، حسین و مرادی، عزیز مراد (1397)، تدوین و ارائه راهبردهای کنترل ژئوپلیتیک مهاجرت غیرقانونی در مناطق مرزی شرق کشور با تأکید بر نظم و امنیت، فصلنامه امنیت ملی، دوره 8، شماره 30.
13- روستا، مجتبی،  (1397)، تبیین و تحلیل میزان تاب‌آوری در مواجهه با تهدید ناامنی در شهرهای مرزی با رویکرد فضایی (نمونه مطالعاتی: شهر زاهدان)، زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی.
14- زرقانی، سید هادی (1387)، عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر امنیت مرزی با تأکید بر مرز شرقی ایران و افغانستان، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال ششم، شماره 20، 161-131.
15- سرور، رحیم و محمدی حمیدی، سمیه و ویسیان، محمد (1393)، بررسی شاخص‌های توسعه در مناطق مرزی در راستای تحقق امنیت پایدار (مطالعه موردی: شهرستان‌های مرزی استان آذربایجان غربی)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، دوره 2، شماره 7.
16- شوهانی، نادر، نیک سرشت، مهدی و تردست، زهرا (1397)، بررسی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر ارتقاء امنیت پایدار مناطق مرزی نمونه موردی: استان ایلام، فصلنامه علوم و فنون مرزی، دورۀ 9، شمارۀ 2.
17- ضرابی، اصغر و شیخ‌بیگلو، رعنا (1390)، سطح‌بندی شاخص‌های توسعه سلامت استان‌های ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره 11، شمارة 42، صص 128-107.
18- فتوحی، سردار و فاضلی، نعمت‌الله (1398)، تجربه‌های زیستۀ مرزنشینانِ شهر نودشه از پدیدۀ مرز، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 12، شمارۀ 2.
19- عباس زاده، هادی و کرمی، کامران (1390)، سرمایه اجتماعی و امنیت ملی پایدار،  فصلنامه مطالعات راهبردی، دورۀ 14، شماره 1، پیاپی 51.
20- عندلیب، علیرضا (1380)، نظریه پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران.
21- قیدی، امیر و اسماعیل پورروشن،  علی اصغر (1398)، نقش شاخص‌های ژئوپلیتیکی در امنیت شهرهای مرزی (موردمطالعه شهر گنبدکاووس)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، دورۀ 7، شمارۀ 28.
22- کریمی پور، یدالله (1380)، مقدمه ای بر ایران و همسایگان؛ منابع تنش و تهدید، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد دانشگاه تربیت معلم، تهران.
23- کوچی، سعید، چراغی، احمد و قنبری، حبیب الله (1395)، کاهش آسیب پذیری های امنیتی نوار مرز از منظر پدافند غیر عامل با استفاده از تحلیل های مکانی GIS، پژوهش نامه مطالعات مرزی، سال چهارم، شماره 4.
24- متقی، افشین (1399)، آمایش فضایی قلمروهای مرزی با استفاده از مدل AHP (نمونه موردی: شهرستان‌های مرزی استان سیستان و بلوچستان)، فصل‌نامه آمایش محیط، شماره 48.
25- مختاری هشی، حسین، مومنی، مهدی و باقری، مهرداد (1393)، تدوین راهبردهای آمایش مناطق مرزی؛ مطالعه موردی مرزهای شرقی کشور، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و نهم، شماره 3.
26- مرکز آمار ایران (1395)، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شهرستان خداآفرین.
27- موسوی، میرنجف، ایوب منوچهری میاند وآب و ادیب‌نیا، زهرا (1393)، نقش مرز و قومیت در عملکرد نقاط شهری (مورد مطالعه: منطقۀ  آذربایجان)، فصلنامۀ ژئوپلتیک، دورۀ 10، شمارۀ 1.
28- مینایی، مهدی (1382)، محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه ای و بین المللی، فصلنامه پژوهشی اندیشه انقلاب اسلامی، شماره 6.
29- نصیری، حسین (1384)، امنیت ملی پایدار، فصلنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 215، مرداد و شهریور.
30- هاشمی، سید مصطفی، حکمت‌نیا، حسن و اسمعیل‌زاده، عبدالسلام (1398)، سطح‌بندی پایداری امنیتی شهرستان‌های مرزی با استفاده از تحلیل خوشه ای، نمونه موردی: شهرستان‌های استان خراسان شمالی، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دورۀ 9، شمارۀ 32.
31- Binder, C. (2017), Border Disputes Through Ill-Defined Borders: Maritime Territorial Conflicts and Their Impact on Security; Border Politics: Defining Spaces of Governance and Forms of Transgressions, Gunay and Witjes (eds), Springer.
32- Distaso, A. (2007), Well-being and/or quality of life in EU countries through a multidimensional index of sustainability, Ecological Economics, Vol.64.
33- Donnan, H. (2001), The Border as Limit and Locale: Exclusion and Difference, in L. Leontidou, A. Afouxenidis, H. Donnan, V. Matias- Ferreira, A. Garcia-Lizana, X. Peraldi, A. Gasparini, M. Zago and J. Gow Border cities and towns: Causes of social exclusion in peripheral Europe, Targeted Socio-Economic Research (TSER) SOE2-CT97-3048, Brussels: European Commission.
34- Fateai, E., Mosavi, S., Imani, A.A. (2012), Identification of anthropogenic influences on water quality of Aras River by multivariate statistical techniques, In: Proceedings of the 2nd International Conference on Biotechnology and Environment Management IPCBEE, Vol. 42. No. 1.
35- Fazelpoor, k., Yousefi, S., Martínez-Fern´andez, V., de Jalon, D.G. (2021), Geomorphological evolution along international riverine borders: The flow of the Aras River through Iran, Azerbaijan, and Armenia, Journal of Environmental Management, Vol. 290, 112599.  https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.112599.
36- Grant, A. (2020), Crossing Khorgos: Soft power, security, and suspect loyalties at the Sino-Kazakh boundary, Political Geography, Vol. 76, 102070. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2019.102070.
37- Gunay, C., Witjes, N. (2017), Border Politics: Defining Spaces of Governance and Forms of Transgressions, Springer.
38- Guo, R. (2018), Studying Borders, Evaluating Border Effects, Cross-Border Resource Management (Third Edition), pp. 51-80. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-64002-4.00003-9.
39- Kolodinsky, J. M., DeSisto, T. P., Propen, D., Putnam, M. E., Roche, E., Sawyer, W. R. (2013), It is not how far you go, it is whether you can get there: modeling the effects of mobility on quality of life in rural New England, Journal of Transport Geography, Vol.31.
40- Lopez-Lucia, E. (2020), A tale of regional transformation: From political community to security regions the politics of security and regionalism in West Africa, Political Geography, Vol. 82, 102256. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2020.102256.
41- Megoran, N. (2017), Nationalism in central Asia: A biography of the Uzbekistan-Kyrgyzstan boundary, Pittsburgh, Pa: University of Pittsburgh Press.
42- Nasehi, F., Hassani, A.H., Monavvari, M., Karbassi, A.R., Khorasani, N. (2013), Evaluating the metallic pollution of riverine water and sediments: a case study of Aras River, Environ. Monit. Assess. Vol.185, No.1.
43- Staudt, K. (2018), Borders Politics in a Global Era: Comparative Perspectives, Rowman and Littlefield.
44- Wagner, J. (2021), Border Management in Transformation: Transnational Threats and Security Policies of European States, Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-62728-7.