بررسی تطبیقی ریشه‌های شکل‌گیری اعتراضات مدنی ناشی از تغییرات اجتماعی - اقتصادی در ایران با کشورهای ونزوئلا، یونان و آرژانتین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه عالی دفاع ملّی

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی؛ دانشگاه تهران

چکیده

وجود نارضایتی و بروز اعتراضات مدنی ناشی از تغییرات اجتماعی -  اقتصادی در ایران، ازجمله مسائلی است که به‌ویژه در مقاطع اِعمال سیاست‌های لیبرالی، موجب بی‌ثباتی سیاسی و گهگاه ناآرامی‌های امنیتی شده است. همچنین، بحران‌های اجتماعی -  اقتصادی نیز در کشورهایی مانند آرژانتین، ونزوئلا و یونان در دهه‌های اخیر به وجود آمده‌اند که در ابعاد اقتصادی، سیاسی و... دارای مشابهت‌های زیادی با یکدیگر هستند. در این کشورها، تغییرات شدید نولیبرال منجر به تضعیف معیشت عمومی و به‌تبع آن بروز اعتراضات و گسست نظام سیاسی شده است. بر این اساس، هدف از این پژوهش؛ «بررسی تطبیقی شکل‌گیری اعتراضات و بحران‌های سیاسی ناشی از اِعمال سیاست‌های نولیبرال در ایران با کشورهای ونزوئلا، یونان و آرژانتین» است و از­این­رو، پرسش اصلی این­گونه مطرح می‌شود که «تغییرات ساختاری نولیبرال در اقتصاد و جامعۀ ایران در یک بررسی تطبیقی با وضعیت کشورهای ونزوئلا، شیلی، آرژانتین و یونان، چگونه بر شکل‌گیری اعتراضات و بحران‌های سیاسی، تأثیر گذاشته است؟». این پژوهش جهت جمع‌آوری داده‌ها از روش مطالعۀ اسنادی و کیفی از نوع تحلیل ثانوی داده‌های موجود استفاده کرده و جهت تدوین شاخص‌ها برای بررسی تطبیقی و اشباع نظری، از روش کیفی مصاحبۀ نیمه­ساخت‌یافته با صاحب­نظران استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative study of the roots of the formation of civil protests due to social-economic changes in Iran with Venezuela, Greece and Argentina

نویسندگان [English]

  • Abdollah Moradi 1
  • Amir Balali Charvadeh 2
1 Assistant Professor of International Relation at Supreme National Defense University
2 M.A. in Sociology at University of Tehran
چکیده [English]

 
Abstract
 
    The existence of dissatisfaction and the emergence of civil protests due to social - economic changes in Iran are among the issues that have led to political instability and sometimes security unrests, especially during the implementation of liberal policies. Also, social-economic crises in countries such as Argentina, Venezuela, and Greece have emerged in recent decades, which have many similarities with each other in economic, political and other dimensions. In these countries, drastic neoliberal changes have led to the weakening of public livelihoods and, consequently, to protests and break of the political system. Accordingly, the purpose of this study is to compare the formation of protests and political crises resulting from the implementation of neoliberal policies in Iran with Venezuela, Greece and Argentina. Therefore, the main question is "How did the neoliberal structural changes in the Iran's economy and society, in a comparative study with the situation of Venezuela, Chile, Argentina and Greece, affect the formation of protests and political crises?". This research uses the documentary and qualitative study method of secondary analysis of existing data to collect data. And also, uses qualitative semi-structured interviews with experts to develop indicators for comparative study and theoretical saturation

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social protest
  • economy
  • national security
  • dissatisfaction
  • neoliberalism

مراجع

  1.  

    1. آجیلی، هادی؛ خدادوست، جبار (1392)، «بحران یورو و تأثیر آن بر روند همگرایی اتحادیه اروپا»، پژوهش‌نامۀ ایرانی سیاست بین‌الملل، سال دوم، شمارۀ 3، صص 1 - 23.
    2. آربلاستر، آنتونی (1367)، «ظهور و سقوط لیبرالیسم»، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر پنگوئن.
    3. اباذری، یوسف؛ پرنیان، حمیدرضا (1394)، «استقرار آموزشی مکتب نیاوران، تاریخچۀ ایجاد نهادهای دولتی آموزش مدیریت و اقتصاد بازار آزاد»، مطالعات جامعه‌شناسی، شمارۀ 47، صص 151 - 176 .
    4. استیگلیتز، جوزف (1381)، «فروپاشی آرژانتین: چرا ملتی که از قواعد پیروی کرد خرد شد»،‌ ترجمۀ رضا حریری، فصلنامۀ پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شمارۀ 21، صص 161 - 166.
    5. الهی، ناصر؛ رضایی، مجید؛ بیرجندی، نگار (1393)، «اثر اجرای سیاست تعدیل اقتصادی در بخش بهداشت و درمان بر رشد اقتصادی ایران»، مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، شمارۀ 102، صص 43 - 66.
    6. ایزدی، رجب؛ رضایی­پناه، امیر (1392)، «مبانی اجتماعی و اقتصادی تحول در گفتمان‌های سیاسی مسلط در جمهوری اسلامی ایران»، جستارهای سیاسی معاصر، سال چهارم، شمارة چهارم.
    7. ایسپا (1397)، «ارائۀ نتایج سه نظرسنجی پیرامون اعتراضات دی ‌ماه 1396»، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، تاریخ بازیابی: 10/11/1397.
    8. آیین‌پست، افسون و دیگران (1394)، «هزینه‌های کمرشکن در نظام سلامت ایران: مروری نظام‌مند بر شواهد موجود»، نشریۀ پایش، سال پانزدهم، شمارۀ اول، صص 7 - 17.
    9. باقری، امین (1395)، «خصوصی‌سازی پنهان آموزش»، فصلنامۀ حکمتانه، شماره 8، صص 28-31.
    10. بشیریه، حسین (1386)، «آموزش دانش سیاسی»، تهران: انتشارات نگاه معاصر.
    11. بشیریه، حسین (1392)، «جامعه‌شناسی سیاسی»، تهران: نشر نی.
    12. برینتون، کرین (1397)، «کالبدشکافی چهار انقلاب»، ترجمۀ محسنثلاثی، تهران: نشر نو.
    13. بوردیو، پیر (1396)، «سرشت نولیبرالیسم: اتوپیای استثمار بی‌پایان»، ترجمۀ حمید قیصری، آبسکورا، شماره 478.
    14. بهرامی، عطا (1396)، «اقتصاد سیاسی بدهی»، گزارش پژوهشی، مرکز پژوهشی متن.
    15. بیکر، ترزال (1392)، « نحوۀ انجام تحقیقات اجتماعی»،‌ ترجمۀ هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
    16. پوراحمدی، حسین؛ عباسی­خوشکار، امیر (1391)، «چالش‌های گروه 20 در گذار از بحران اقتصاد جهانی 2011 - 2008»، روابط خارجی، شمارۀ 15، صص 87 - 128.
    17. پیرویان، فرزاد (1396)، «بررسی چگونگی خصوصی‌سازی در بخش بهداشت و درمان کشور»، پروژۀ پژوهشی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.

    18.تقوی، وحید (1376)، «صندوق بین‌المللی پول و تعدیلات ساختاری در ایران»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق(ع).

    1. جعفری، پریوش (1389)،«مشارکت بخش خصوصی در آموزش‌وپرورش»، تهران:سازمان خصوصی‌سازی.
    2. جمشیدی، لاله و همکاران (1392)، «توسعۀ کیفی خصوصی‌سازی آموزش عالی در ایران: الزامات و پیش­بایست‌های خُرد»، نوآوری و ارزش‌آفرینی، شماره 3، صص 65 - 88.
    3. جوشن­لو، حسین (1391)، «نولیبرالیسم و سیاست‌های حقوقی - اقتصادی نظام جمهوری اسلامی ایران»، رسالۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
    4. حاجیلی، معصومه (1381)، «بحران اقتصادی و سیاسی در آرژانتین»، ابعاد و نتایج آن، فصلنامۀ روند، شمارۀ 34 و 35، صص 59 - 82 .
    5. حمدی، احمدرضا؛ روشن‌، کریم (1390)، «راهبرد خصوصی‌سازی آموزش عالی در ایران»، پژوهش‌های مدیریت راهبردی، شمارۀ 48، صص 73 - 90.
    6. داوری، حسین (1389)، «تحلیلی بر علل و عواقب بحران در اقتصاد یونان»، رویدادها و تحلیل‌ها، شمارۀ 249، صص 78 - 83 .
    7. دهشیری، محمدرضا (1380)، «چرخۀ آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال پانزدهم، شمارۀ دوم.
    8. صفاریان، غلامعلی؛ معتمددزفولی، فرامرز (1387)، «سقوط دولت بازرگان»، تهران: نشر قلم.
    9. علوی‌تبار، علیرضا (1373)، «فقر و سیاست‌های تعدیل ساختاری»، فصلنامۀ راهبرد، شمارۀ 4، صص 123 - 136.
    10. غفاری، غلامرضا (1394)، «آسیب‌شناسی و ناپایداری توسعۀ اجتماعی در ایران»، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی در ایران، شمارۀ 22، صص 25 - 50.
    11. فضایلی، امیر‌عباس؛ محمدعلیزاده­هنجنی، حسین (1384)، «وضعیت عدالت در تأمین مالی نظام سلامت در ایران»، رفاه اجتماعی، شمارۀ 19، 279 - 300.
    12. فوزی، یحیی (1395)، «تحول دولت و عملکرد اقتصادی در جمهوری اسلامی»، جستارهای سیاسی معاصر، شمارۀ 3، صص 27 - 58.
    13. قاسم‌زاده، میثم (1395)، «نگاهی آماری به اقتصاد ایران در دوران سازندگی»، سرویس اقتصادی فردا.
    14. قائمی‌نیا، علی‌اصغر (1395)، «ردپای برنامه‌های تعدیل اقتصادی در سیاست‌گذاری اقتصادی ایران»، راهبرد توسعه، شمارۀ 45، صص 26 - 46.
    15. قنبرلو، عبداله (1392)، «عدالت اقتصادی و امنیت ملّی»، مطالعات راهبردی، شمارۀ 61، صص 89 - 112.
    16. قهرمان، آرش (1389)، «بررسی مفهوم رضایت از زندگی و سنجش آن در میان دانشجویان دختر و پسر»، دوفصلنامۀ تخصصی پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شمارۀ 4، صص 106 - 81.
    17. کدی، نیکی (1385)، «نتایج انقلاب اسلامی»، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، تهران: نشر ققنوس.
    18. گولینگر، اوا (1387)، «چاوز: در هم شکستن مداخله آمریکا در ونزوئلا»، ‌ترجمۀ قاسم ملکی، تهران: نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
    19. لاتزاراتو، موریتزیو (1394)، «ساخت انسان بدهکار، جستاری در وضعیت نولیبرال»، ‌ترجمۀ پیمان غلامی، کتابناک.
    20. لوین، اندرو (1380)، «طرح و نقد نظریه لیبرال دموکراسی»، ترجمۀ سعید زیباکلام، تهران: سمت.
    21. مانبیو، جورج (1395)، «همه‌ ما نولیبرال هستیم»،‌ ترجمۀ محمد معماریان.
    22. مجتهدکیاسرایی، هانیه (1396)، «تحلیل جامعه‌شناختی سیاست‌های نولیبرالیسم در ایران؛ مورد دولت ‌هاشمی رفسنجانی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه الزهرا (س).
    23. محمدیان، محسن؛ رمضانی، مجید (1399)، «عوامل اقتصادی مؤثر بر بروز نارضایتی‌های اجتماعی»، دانش راهبردی، شماره 38، صفحه 96 - 69.
    24. مرادی، عبداله (1398)، «دیپلماسی اجبار و راهبرد فشار حداکثری آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران»، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملّی.
    25. مهرگان، نادر؛ احمدی، علی‌محمد (1384)، «تأثیر سیاست‌های تعدیل اقتصادی بر توزیع درآمد در ایران»، تحقیقات اقتصادی، شمارۀ 70، صص 209 - 232.
    26. نجفی، بهاءالدین (1375)، «فقرا در دورۀ تعدیل اقتصادی»، اقتصاد کشاورزی و توسعه، شمارۀ ویژه، صص 135 - 146.
    27. نیکنامی، رکسانا (1396)، «بحران مالی حوزۀ یورو و تأثیر آن بر دولت‌های رفاه اروپایی»، دولت­پژوهی، شمارۀ 12، صص 37 - 70.
    28. هاروی، دیوید (1395)، «تاریخ مختصر نولیبرالیسم»،‌ ترجمۀ محمود عبدالله‌زاده، تهران: انتشارات دات.
    29. هالوی، جوزف (1381)، «بحران آرژانتین»، ‌ترجمۀ رضا حریری، مجلۀ اقتصادی، 10، صص 35 -39.
    30. هزارجریبی، جعفر؛ فعلی، جواد (1394)، «احساس امنیت اجتماعی و رابطۀ آن با رضایت از زندگی (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه پیام نور استان کرمانشاه)»، فصلنامۀ برنامه‌ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، دورۀ 7، شمارۀ 27، صص 117 - 144.

     

     

    1.Artelaris, Panagiotis (2017), "Geographies of crisis in Greece: A social well-being approach", geoforum, vol. 84, pp 59-69.

    2.Anselmi, Manuel (2017), "Post-populism in Latin America: On Venezuela", springer, DOI 10.1007/s41111-017-0066-y.

    3.Auyero, Javier, Moran, Timothy Patrick (2007), "The Dynamics of collective Violence: Dissecting Food Riots in Contemporary Argentina", social forces, vol. 85, No. 3, pp 1341-1367.

    4.Baltas, Nicholas c. (2013), "The Greek financial crisis and outlook of the Greek economy", journal of Economic Asymmetries, vol.10, pp 32-37.

    5.Chavez, Daniel (2013), "Venezuela and Latin America after Chavez: the revolution begins today", www.tni.org.

    6.Duman, ozgun Sarimehmet (2014), "The rise and consolidation of neoliberalism in the European Union: A comparative analysis of social and employment policies in Greece and Turkey", European Journal of Industrial Relations, vol. 20(4), pp 367-382.

    7.Giarracca, Norma, Teubal, Miguel (2014), "Neoliberal collapse and social protest in Argentina", In Demmers et al.(eds.), Good governance in the Era of Global Neoliberalism", Taylor and Francis press.

    8.Gill, Tim & Hanson, Rebecca (2019), "How Washington Funded the Counterrevolution in Venezuela", the Nation, February 8, 2019.

    9.Heritage (2018), "2018 Index of Economic Freedom", Heritage, www.heritage.org.

    10.Kumar, Aditi (2011), "Interplay between Corruption and Economic Freedom", css working paper, no. 254, pp 1-23.

    11.Levin, Judith (2007), "Modern world leaders (Hugo Chavez)", Chelsea House press.

    12.Napoles, Pablo Ruiz (2017), "Neoliberal Reform and NAFTA in Mexico", Economic Literature, vol. 41, pp 75-89.

    13.Nelson, Brian A. (2019), "Hugo Chávez", Encyclopaedia Britannica.

    14.Takeye, Ray (2009), "Guardian of the Revolution: Iran and the World in the Age of the Ayatollahs", Oxford: Oxford University Press.

    15.Tarver, Micheal & Fredrick, Julia C. (2005), "the history of Venezuela", greenwood presses.

    16.Taylor, Marcus (2006), "From Pinochet to the Third Way", Pluto Press.

    17.Teubal, Miguel (2004), "Rise and Collapse of Neoliberalism in Argentina, the role of economic groups", SAEG, vol 20(3-4), pp 173-188.

    18.World Bank (2017), "Global Economic Prospects", World Bank Group Flagship Report, Washington, DC.

    .

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار