ارائه مدل تحلیلی برای پدافند غیرعامل شهرها (مطالعۀ موردی: شهر ارومیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، پردیس بین‌الملل واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه ارومیه

3 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز

چکیده

شهرها به­دلیل تراکم بالای جمعیت و هم‌چنین محل انباشت سرمایه، مهم‌ترین هدف برای خطرات ناشی از تهاجم دشمن بشمار می‌روند. بر همین اساس، این تحقیق بر آن است تا با بررسیوشناخت شاخص‌های مؤثر، میزان آسیب‌پذیری مناطق پنج‌گانۀ شهر ارومیه را دربرابرخطراتناشیازحوادث غیرمترقبه و جنگ براساس اصول پدافند غیرعامل رتبه‌بندی نماید. این تحقیق با توجه به هدف آن از نوع تحقیقات کاربردی بوده و با توجه به روش انجام کار، از ماهیتی تحلیلی برخوردار هست. در این پژوهش پس از مطالعه و بررسی اسناد و منابع مرتبط با پدافند غیرعامل، تعداد 14 شاخص مرتبط با برخی از اصول پدافند غیرعامل ازجمله اصول پراکندگی، مقاوم‌سازی و مکان‌یابی انتخاب شده و سپس برای وزن­دهی به شاخص‌ها از روش فرایند تحلیل سلسله­مراتبی استفاده شده است. جهت انجام تحلیل‌های مکانی، ابتدا لایه‌های اطلاعاتی شاخص‌ها در نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی رقومی سازی و ویرایش شده و با تبدیل لایه‌های اطلاعاتی به «رستر» و طبقه‌بندی آنها، ضریب اهمیت محاسبه شده با روش فرایند تحلیل سلسله­مراتبی، در هر یک از شاخص‌ها ضرب شده و با به‌کارگیری جمع وزنی در ترکیب شاخص‌ها، به سنجش میزان آسیب‌پذیری در مناطق پنج‌گانۀ شهر ارومیه پرداخته شده است. در گام نهایی نیز آسیب‌پذیری شهر ارومیه به تفکیک مناطق پنج‌گانه و براساس مدل «تاپسیس» رتبه‌بندی شده است. نتایج بیانگر آن است که میزان آسیب‌پذیری مناطق پنج‌گانۀ شهر ارومیه به ترتیب از بیشتر به کمتر، شامل مناطق پنج، یک، سه، چهار و درنهایت منطقۀ دو می­باشد و عمدۀ موارد، با ضعف در رعایت اصل پراکندگی، مقاوم­سازی و مکان­یابی مرتبط است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Providing an analytical model for passive defense of cities (Case Study: Urmia city)

نویسندگان [English]

  • Reza Khanbabaee Saatloo 1
  • ghader ahmadi 2
  • Rasool Darskhan 3
  • Mir Saeed Moosavi 3
1 PhD Candidate of Urban Planning, Islamic Azad University, Tabriz Branch
2
3 Assistant Professor at Islamic Azad University, Urban Planning Department, Tabriz Branc
چکیده [English]

    Cities are the most important targets of an enemy invasion because of the high population density and the place of capital accumulation. Accordingly, this study seeks to rank the vulnerability of the five regions of Urmia city against the dangers of unexpected events and war based on passive defense principles by investigating and identifying effective indicators. This research, based on its purpose, is an applied research and according to the method of work, has an analytical nature. In this study, after studying and analyzing the related documents and resources of passive defense, 14 indicators that are related to some principles of passive defense including principles of dispersal, hardening and localization were selected and then hierarchical analysis process method was used for giving weight to the indices. For performing spatial analyses, index data layers were first digitized and edited in GIS software and by converting data layers into raster and classifying them, the calculated coefficient of significance (via hierarchical analysis method) was multiplied in each index and by using the weighted sum of the indices, the vulnerability was measured in the five districts of Urmia city. In the final step, the vulnerability of the five regions of Urmia city was ranked according to the TOPSIS model. The results indicate that the vulnerability of the five regions of Urmia city are from top to bottom, respectively, regions five, one, three, four and two and also in most of the cases, they are associated with weaknesses in the principle of dispersal, hardening and localization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulnerability
  • Urmia
  • passive defense
  • TOPSIS
  • analytical hierarchy process (AHP)
  • indicator
 
1. اباذرلو، سجاد؛ ستاره، علی‌اکبر؛ غضنفری، مصطفی (1395)، مدل‌سازی آسیب‌پذیری شهری با رویکرد پدافند غیرعامل، موردمطالعه: شهر سبزوار: مجله علمی و پژوهشی علوم و فنّاوری پیشرفته، شماره رمزی، دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
2. اسکندری، محمد؛ امیدوار، بابک؛ توکلی، محمدصادق (1393)، تحلیل آسیب شریان حیاتی با توجه به اثرات وابستگی به حملات هدفمند (مطالعۀ موردی: شبکۀ آب و برق در یک منطقه شهری): دو فصلنامه مدیریت بحران، صص 30-19.
3. افرادی، کاظم؛ احمدی، حسن (1394)، مدلسنجشسطحآسیب‌پذیریدربرابراغتشاش‌های شهریبرمبنایویژگی‌هایشهری (مطالعهموردی:یکمرکزنظامیآموزشی): فصلنامه حفاظتی- امنیتی، سال 3، شماره 15، صص 117-97.
4. امان­پور،  سعید؛  محمدی،  مصطفی؛ علیزاده، مهدی (1395)،  ارزیابیآسیب‌پذیریزیرساخت‌هایشهریکوهدشتبارویکرد پدافندغیرعامل: دورۀ 8، شمارۀ 1، صص 154-133.
5. امینی، جمال؛ کرمی، جلال؛ علی‌محمدی، سراب؛ هاشمی­هدایت، عباس (1388)، ارزیابی روش‌های پشتیبانی تصمیم‌گیریFuzzy Screening, AHP, AHP_OWA در مکان‌یابی مراکز فرهنگی- ورزشی روستایی (مطالعه موردی: دهستان کانی­بازار مهاباد): سنجش ‌از دور و GIS ایران، سال اول، شمارۀ 4، صص 54- 41.
6. انجمن علمی پدافند غیرعامل کشور (1397)، آنچهشهردارانبایدازپدافندغیرعاملبدانند، نشر سازمان پدافند غیرعامل کشور، صص 248-1.
7. جعفری زاده، امید؛ حمزه، فرهاد (1397)، شاخص­سازیپدافندغیرعاملازمنظرزیرساختیدرفضایشهری: فصلنامۀ فرماندهی و کنترل، سال 25، شمارۀ 3، صص 114-92.
8. حاتمی­نژاد، حسین؛ ابدالی، یعقوب؛ الله­قلی­پور، سارا (1396)، سنجش آسیب‌پذیریبافتفرسودۀشهریدربرابرمخاطرات،بارویکردپدافندغیرعامل (مطالعهموردی:بافتفرسودۀمرکزیکلان‌شهراهواز(: فصلنامۀ اطلاعات جغرافیایی، دورۀ 26، شمارۀ 104، صص 172-159.
9. حسینی، سید علی؛  زنگنه­شهرکی، سعید؛ حسینی، سید محمد؛ قنبری­نسب، علی (1390)، بررسی عناصر آسیب‌پذیر و ملاحظات پدافند غیرعامل در حریم کلان‌شهر تهران: اولین همایش علمی- پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
10. رضویان، محمدتقی؛ علیان، مهدی؛ رستمی، حسین (1397)، ارزیابی آسیب‌پذیری مکانی زیرساخت‌های استان یزد با رویکرد پدافند غیرعامل: آمایش سرزمین، دورۀ 10، شمارۀ 1، صص 63-31.
11. زرگان، جمیل؛ دهنوی، جلیل (1395)، تهدیداتامنیتیبیوتروریسموراه‌هایمقابلهباآن بارویکردپدافندغیرعامل: فصلنامۀ حفاظتی- امنیتی، سال 5، شمارۀ 19، صص 110-91.
12. شناور، بامشاد؛ حسینی، محسن؛ اورک، ندا (1391)، کاربرد فرایند تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) در ارزیابی توان سرزمین به‌منظور توسعۀ شهری در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS): فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 2، صص 149-129.
13. شیعه، اسماعیل؛ حبیبی، کیومرث؛ ترابی، کمال (1389)، بررسی آسیب‌پذیری شهر با استفاده از روش تحلیل معکوس سلسله­مراتبی و مطالعه موردی GIS  از منطقۀ 6 شهرداری تهران: مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، تهران.
14. غضنفری، مصطفی (1392)، آسیب‌شناسی ایستگاه‌های مترو در برابر تهدیدات انسان‌ساخت و ارائۀ راهکارهای کاهش آسیب‌پذیری (مطالعه موردی: ایستگاه ولیعصر): پایان‌نامۀ کارشناسی­ارشد، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
15. کاظمی، شهربانو؛ تبریزی، نازنین (1394)، ارزیابیایمنیفضایشهریباتأکیدبرشاخص‌هایپدافندغیرعامل مطالعهموردی:شهرآمل): فصلنامۀ مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال 3، شماره 9، صص 26-11.
16. کلانتری، خلیل (1391)، مدل­های کمّی در برنامه‌ریزی (منطقه­ای، شهری و روستایی)، تهران: انتشارات فرهنگ صبا.
17. موغلی، مرضیه؛ متقی، افشین؛ حسینی­امینی، حسن (1394)، پدافندغیرعامل، امنیتملیوشهر، صص 192-1. تهران: نشر انتخاب،
18. مهندسان مشاور طرح و آمایش (1389)، مطالعات طرح جامع تجدیدنظر شهر ارومیه: ادارۀ کل راه و شهرسازی، استان آذربایجان­غربی.
 
ب) منابع لاتین
1. Milazzo, M. F., Vianello, C and Maschio, G. (2015), Uncertainties in QRA: Analysis of Losses of Containment from Piping and Implications on Risk Prevention and Mitigation, Journal of Loss Prevention in the Process Industry, No.36, pp: 98-107.
2. Rashed, K and Weeks, J. (2011), Assessing Vulnerability to Earthquake Hazards through Spatial Multicriteria Analysis of Urban Areas”, International Journal of Geographic Information Science Vol. 17, No. 6: pp: 547-576
3. Wekerle, G. & Whitzman, c. (2006), Safe Cities: Guidelines for Planning, Design and Management, 56.