اشراف اطلاعاتی در سیره امام جعفر صادق)ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)، (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه تاریخ اسلام، دانشگاه بین المللی اهل بیت(ع)

چکیده

اشراف اطلاعاتی یکی از نیازهای اساسی و بنیادین و همچنین، یکی از عوامل موفقیت سازمان های اطلاعاتی- امنیتی است. در سیره و سنت معصومان(علیهم السلام) به این موضوع توجه جدی شده است. مسئله این نوشتار الگوی امام صادق(علیه السلام) در چگونگی دستیابی به اشراف اطلاعاتی است. بر این اساس این سوال اساسی مطرح می شود که اشراف اطلاعاتی امام صادق(علیه السلام) چگونه و با چه روش هایی بوده است؟ نوع پژوهش از نظر هدف توسعه‌ای  کاربردی، و از نظر ماهیت، توصیفی  تحلیلی است. در گردآوری داده ها از روش های اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است؛ بدین گونه که با تکیه بر روایات امام صادق(علیه السلام) و بررسی تاریخی سیره و سنت ایشان، شیوه ها و روش های اشراف اطلاعاتی حضرت استخراج و مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد امام صادق(علیه السلام) برای اشراف اطلاعاتی بر دشمن به روش تدافعی، شناخت دقیق از گستره شیعیان، کتمان اطلاعات برای حفاظت از شیعیان و مهم تر از همه تقیه را برای پیشگیری از نشت اطلاعاتی و نفوذ دشمن در دستور کار قرار داد؛ و برای اشراف اطلاعاتی بر دستگاه خلافت عباسی به روش تهاجمی، از نفوذ در دستگاه خلافت، اشراف بر روحیات و خلق و خوی خلفا، اشراف بر جاسوسان خلافت، و راه اندازی سیستم و شبکه وکالت بهره بردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intelligence dominance in the biography of Imam Ja’far Sadegh (PBUH)

نویسندگان [English]

  • Habib Zamani Mahjoob 1
  • Mehdi Mohammadi 2
1 Assistant Professor at the Department of Islamic History and Civilization, Imam Sadegh (PBUH) research center of Islamic sciences, (corresponding author)
2 Assistant Professor at the Department of the History of Islam, International University of Ahl al-Bayt (PBUH)
چکیده [English]

Intelligence dominance is one of the fundamental and basic needs and also one of the factors of success in the intelligence-security organizations. This issue has been given serious attention in the biography and tradition of the Infallibles (A.S.). The issue of this article is the model of Imam Sadegh (PBUH) in how to achieve intelligence dominance. Based on this, this fundamental question arises that what were the characteristics and methods of Intelligence dominance of Imam Sadegh (PBUH)? The type of this study is developmental- applied in terms of purpose, and descriptive-analytical in terms of nature. Documentary and library methods have been used in data collection; in this way that through relying on the narrations of Imam Sadegh (PBUH) and the historical study of his biography and tradition, the methods of the intelligence dominance of the Imam have been extracted and analyzed. The findings of the study show that Imam Sadegh (PBUH) puts the intelligence dominance on enemy with defensive method, precise knowledge of the Shiites expanse, dissimulation of information for protecting Shiites and most importantly, taqiyyah (prudence) on his agenda in order to prevent the information leakage and penetration of enemy; and also, for the intelligence dominance on the Abbasid caliphate with offensive method, utilizes penetration into the caliphate system, dominance on the morale and mood of the caliphs, dominance on the spies of the caliphate and the establishment of the system and network of agents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intelligence dominance
  • Imam Ja’far Sadegh (PBUH)
  • agents
  • penetration
  • taqiyyah (prudence)
  1. ابن‌شهرآشوب، رشیدالدین محمد بن علی، 1379ق، مناقب آل أبی طالب(علیهم السلام)، قم: علامه.

2.ابن‌طاووس، علی بن موسی، 1380، مهج الدعوات و منهج العنایات، تهران: آفاق.

ابن‌طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا، 1376، تاریخ فخری: در آداب ملکداری و دولتهای اسلامی، ترجمه محمدوحید گلپایگانی، تهران: علمی‌فرهنگی.

  1. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1405ق، لسان العرب، قم: ادب حوزه.
  2. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، 1409ق، حلیه الاولیاء، بیروت: دارالکتب العلمیه.

5.اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، 1408ق،‌ النوادر، قم: مدرسه الإمام المهدی(عج).

  1. بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، 1374‌، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: بعثه.
  2. برقی، احمد بن محمد بن خالد، 1370ق، المحاسن، به‌تصحیحِ محدث ارموی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  3. بروجردی، آقا حسین، 1422ق،‌ جامع أحادیث الشیعه، قم: المهر.

9.جباری، محمدرضا، 1382، سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه(علیهم السلام)، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.‌

10.جعفریان، رسول، 1391، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، قم: علم.

11.جمالی، جواد، 1389، «ابعاد و سطوح اشراف اطلاعاتی»، مجموعه مقالات اجلاس اشراف اطلاعاتی، تهران: دانشکده و پژوهشکده اطلاعات و امنیت، دانشگاه امام حسین(علیه السلام).

12.جمشیدیان، هادی، 1389، «مفهوم اشراف اطلاعاتی و راهکارهای تحقق آن»، مجموعه مقالات اجلاس اشراف اطلاعاتی، تهران: دانشکده و پژوهشکده اطلاعات و امنیت، دانشگاه امام حسین(علیه السلام).

13.حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، بی‌تا، کشف الظنون، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

14.حر عاملی، محمد بن حسن، بی‌تا‌، وسائل الشیعه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

15.حیدر، اسد، 1392، امام صادق(علیه السلام) و مذاهب اهل سنت، ترجمه محمدحسین سرانجام، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.

16.حیدر، اسد، 1369، امام صادق(علیه السلام) و مذاهب چهارگانه، ترجمه حسن یوسفی اشکوری، تهران: انتشار.

17.خامنه‌ای، سید علی، 1393، انسان 250 ساله: بیانات مقام معظم رهبری درباره زندگی سیاسیمبارزاتی ائمه معصومین(علیهم السلام)، تهران: ایمان جهادی.

18.خوئی، ابوالقاسم، 1377، مصباح الفقاهه، قم: داوری.

19.دهخدا، علی‌اکبر، 1372، لغتنامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

20.ذاکری خمی، علی‌اکبر، 1396، «سیره اشراف اطلاعاتی امیرالمؤمنین(علیه السلام) در کشف توطئه‌ها»، فصلنامه سیاست متعالیه، 5 (18): ص 27 تا 48. 

21.ذاکری، علی‌اکبر، 1398، سیره سیاسی معصومان در کتابهای چهارگانه شیعه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

  1. راوندی، قطب‌الدین، 1409ق، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه الامام المهدی(عج).

23.شبدینی، محمد و همکاران، 1392، سیره حفاظتی و اطلاعاتی امامان معصوم(علیهم السلام)، قم: زمزم هدایت.

  1. شعیری، محمد بن محمد، بی‌تا، جامع الأخبار، نجف: حیدریه.
  2. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، 1402، الملل و النحل، به‌تحقیقِ محمد سید کیلانی، بیروت: دارالمعرفه.

26.شهید ثانی، زین‌الدین جبعی، 1390ق، کشف الریبه، دارالمرتضوی.

27.صادقی، مصطفی، 1390، دولتمردان شیعه در دستگاه خلافت عباسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

28.صادقی، مصطفی، 1395، «سیره اطلاعاتی و ضداطلاعاتی ائمهٔ معصومین(علیهم السلام)»، فصلنامه سیاست متعالیه، 4 (13)، ص 45 تا 62. 

28.طباطبائی، سید محمدحسین، 1364، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین.

29.طبرسی، علی بن حسن، 1385ق، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: الحیدریه.

30.طبری، محمد بن جریر بن رستم، 1413، دلائل الامامه، قم: البعثه.

31.طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، بی‌تا، المنتخب من ذیل المذیل من تاریخ الصحابه و التابعین، به‌تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دارالمعارف.

  1. طوسی، محمد بن حسن، 1406، اختیار معرفه الرجال المعروف برجال الکشی، به‌تصحیحِ میرداماد استرآبادی و به‌تحقیق سید مهدی الرجالی، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
  2. طوسی، محمد بن الحسن، 1411، کتاب الغیبه للحجه، قم: دارالمعارف الإسلامیه.

34.العاملی، علی دعموش، 1379ق، دائرةالمعارف اطلاعات و امنیت در آثار و متون اسلامی، ترجمه غلامحسین باقری مهیاری و رضا گرمابدری، تهران: دانشگاه امام حسین(علیه السلام).

35.عباس‌زاده، مهدی؛ رجبی دوانی، محمدحسین، 1393، «مؤلفه‌ها و شاخص‌های حفاظتی و اطلاعاتی با الگوگیری از سیره امام هادی(علیه السلام)»، فصلنامه پژوهشهای حفاظتیامنیتی، 3 (10): ص 1 تا 30. 

36.عزیزان، مهدی و همکاران، 1394، امنیت در قرآن و سنت، قم: زمزم هدایت.

37.فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی، 1409، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام).

38.کلینی، محمد بن یعقوب، 1407، الکافی (اصول؛ فروع؛ الروضه)، به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

  1. مجلسی، محمدباقر، 1403‌، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  2. محرمی، غلامحسن، 1396، سیره اطلاعاتی امام صادق(علیه السلام)، تهران: دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی.
  3. مدرسی، محمدتقی، 1378، امامان شیعه و جنبشهای مکتبی، ترجمه حمیدرضا آژیر، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  4. مطهری، مرتضی، 1389، سیری در سیره نبوی، تهران: صدرا.
  5. مفید، محمد بن محمد، 1413، الإختصاص، به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم: الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
  6. ملک‌زاده، محمد، 1392، سیره سیاسی معصومان در عصر حاکمیت جور، تهران: فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  7. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی، 1369، رجال النجاشی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  8. نوری، حسین بن محمد، 1408، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  9. هدایتی، علی‌رضا، 1394، کتابشناسی اطلاعات و امنیت در اسلام، ج2، تهران: دانشکده اطلاعات.